Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-IV της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας, μια κρίση πανικού αποτελεί μία περίοδο έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίζονται απροσδόκητα κάποια από τα ακόλουθα συμπτώματα:
- ταχυκαρδία
- εφίδρωση
- τρέμουλο
- αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
- αίσθημα πνιγμού
- πόνος στο θώρακα
- ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
- αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία
- αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα «απόσπασης» από τον εαυτό)
- φόβος απώλειας ελέγχου ή τρέλας
- φόβος θανάτου
- παραισθησίες (μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα
- ρίγη ή αίσθημα ζέστης
Το άτομο που βιώνει μια κρίση πανικού συνήθως παρερμηνεύει τα συμπτώματα και πιστεύει πως έχει κάποιο θέμα υγείας και σοβαρό κάτι το οποίο αυξάνει το άγχος και κατ’ επέκταση την ένταση του πανικού.
Το βασικό χαρακτηριστικό των κρίσεων πανικού είναι ο φόβος και η ανησυχία πως θα επαναληφθούν οι κρίσεις. Αυτό οδηγεί σε διάφορες συμπεριφορές με σκοπό την αποτροπή άλλης μιας κρίσης πανικού με αποτέλεσμα να αποφεύγονται διάφορες καταστάσεις οι οποίες συνδέονται με την κρίση. Ο φόβος ότι θα επαναληφθούν οι κρίσεις πανικού φέρνουν το άτομο αντιμέτωπο με αυξημένη ένταση άγχους και υπερανάλυση αφού μπαίνει σε μια διαδικασία να σκέφτεται τι χρειάζεται να αποφύγει ή πως θα αντιμετωπίσει μια κρίση πανικού.
Μια φυσιολογική αντίδραση που βοηθά να επιβιώσουμε είναι η αντίδραση «πάλης ή φυγής» (“fight or flight”) που δημιουργείτε από τον οργανισμό όταν χρειάζεται κάποιος να διαχειριστεί μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση. Ωστόσο, μερικές φορές το άτομο βιώνει αυτές τις αντιδράσεις -όπως η ταχυπαλμία- χωρίς να υπάρχει εξωτερικός κίνδυνος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το άτομο το ίδιο μεταφράζει την ταχυπαλμία, τη δυσφορία και άλλα συμπτώματα ως απειλητικά (ότι πεθαίνει, ότι παθαίνει έμφραγμα ή εγκεφαλικό, ότι τρελαίνεται, ότι κάτι κακό και απειλητικό συμβαίνει). Με αυτό τον τρόπο, ίσως να ξεκινήσει να φοβάται αυτές τις φυσιολογικές διακυμάνσεις. Αυτό συντηρεί και διαιωνίζει τις κρίσεις πανικού, και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Με άλλα λόγια, αν για κάποιο μη-απειλητικό λόγο βιώνει ταχυπαλμία, αυτό προκαλεί άγχος λόγω της ανησυχίας βασισμένη στη σκέψη ότι κάτι συμβαίνει, το οποίο στη συνέχεια αυξάνει περαιτέρω τον καρδιακό ρυθμό, και αυξάνει ή διατηρεί το άγχος. Όλα αυτά συμβαίνουν σχεδόν αυτόματα, χωρίς συνειδητή σκέψη.
Τρόποι αντιμετώπισης
Μερικοί τρόποι αντιμετώπισης των κρίσεων πανικού περιλαμβάνουν την ψυχοεπαίδευση αφού ένα από τα πιο τρομακτικά πράγματα όταν κάποιος παθαίνει κρίση πανικού είναι το ότι δεν γνωρίζει τι συμβαίνει στο σώμα του. Στοχος είναι η καλύτερη αναγνώριση του τι βιώνει το σώμα. Μια κρίση πανικού προκαλεί δυσφορία αλλά δεν μπορεί να σκοτώσει, να βλάψει ή να οδηγήσει να χάσετε τον έλεγχο ή να τρελαθείτε. Όταν γνωρίζουμε τι συμβαίνει στο σώμα μας έχουμε περισσότερο έλεγχο και αισθανόμαστε καλύτερα. Για παράδειγμα, την επόμενη φορά που θα πάθετε κρίση πανικού, μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας “Αυτό είναι άγχος. Το έχω ξανανιώσει και πέρασε χωρίς να πάθω κάτι, όλα πήγαν καλά”.
Άλλος ένας τρόπος αντιμετώπισης είναι η αποδοχή. Να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι το άγχος έρχεται και φεύγει. Το να μην αποδέχεστε τα συναισθήματά σας και να παλεύετε εναντίων τους, σας κάνει να αισθάνεστε χειρότερα. Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού αυξάνονται σταδιακά και μετά από λίγο μειώνονται μέχρι να εξαφανιστούν. Καθοδηγήστε τον εαυτό σας λέγοντάς του πως «Θα είμαι καλά. Θα περάσει σύντομα».
Ένας τρίτος τρόπος αντιμετώπισης είναι η ενσυνειδητότητα. Δηλαδή πρέπει να αφιερώσετε χρόνο για να συγκεντρωθείτε στην παρούσα κατάσταση χωρίς να τρέχει το μυαλό. Για παράδειγμα, συγκεντρωθείτε στην αναπνοή σας, παρατηρήστε τις αισθήσεις του σώματος, τον ήχο της αναπνοής, την κίνηση στο στήθος σας όσο αναπνέετε, την αίσθηση του αέρα στους πνεύμονες σας. Προσπαθήστε να συγκεντρωθείτε σε αυτές τις αισθήσεις. Αν παρατηρήσετε το μυαλό σας να ξεφεύγει, ανακατευθύνετε τη σκέψη σας. Επίσης προσπαθήστε να εισπνέετε αργά από την μύτη και να εκπνέετε αργά από το στόμα.
Άλλος ένας τρόπος αντιμετώπισης πολύ σημαντικός είναι η αντιμετώπιση του φόβου. Δεν πρέπει να αποφύγετε μέρη ή καταστάσεις που θεωρείς πως θα προκαλέσουν κρίση πανικού. Η αποφυγή μπορεί να ανακουφίζει και να θεωρείτε λύση αλλά είναι στιγμιαία και βραχυπρόθεσμη. Μακροπρόθεσμα η αποφευκτικότητα επιδεινώνει το πρόβλημα. Είναι σημαντικό να εκτίθεστε σταδιακά σε ότι σας φοβίζει για να υπάρξει η συνειδητοποίηση πως δεν είναι όσο τρομακτικό σκέφτεσαι.
Οι κρίσεις πανικού μπορεί να προκαλούν φόβο, δυσφορία και άγχος αλλά δεν είναι απειλητικές για τη ζωή. Ζητήστε βοήθεια από τους ειδικούς (ψυχολόγο ή/και ψυχίατρο) για να βρείτε τους τρόπους να αντιμετωπίσετε τις κρίσεις πανικού και να λύσετε το πρόβλημα από τη ρίζα και όχι επιφανειακά.
Ευγενία Σταύρου
Κλινική Ψυχολόγος
Διάβασε το βιογραφικό