Είναι το οίδημα (πρήξιμο) ενός τμήματος του σώματος, ιδιαίτερα των άκρων (χωρίς να αποκλείεται η εμφάνιση του και σε άλλα σημεία του σώματος), που προκαλείται από την ανώμαλη συσσώρευση της λέμφου. Αυτό συμβαίνει γιατί παρεμποδίζεται η ομαλή παροχέτευση της λέμφου δια μέσω των λεμφαγγείων – λεμφαδένων, συνήθως μετά από αφαίρεση ή κάκωση αυτών.
Είναι μια χρόνια παθολογική κατάσταση που με τη σωστή φροντίδα και παρακολούθηση μπορεί να αντιμετωπιστεί και να ανακουφιστεί.
Διακρίνεται σε Πρωτογενές και Δευτερογενές. Η κύρια αιτία εμφάνισης του δευτερογενούς λεμφοιδήματος είναι μετά από θεραπεία καρκίνου. Μπορεί να εμφανιστεί μήνες, ή ακόμα και χρόνια μετά τη θεραπευτική αγωγή για καρκίνο. Αναπτύσσεται συνήθως βαθμιαία.
Οι πληροφορίες που αναγράφονται πιο κάτω εστιάζονται στο δευτερογενές λεμφοίδημα στο άνω άκρο που σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού.
Κάθε γυναίκα λοιπόν που έχει αφαιρέσει λεμφαδένες ή έχει κάνει ακτινοθεραπείες πρέπει να ενημερωθεί για το λεμφοίδημα.
ΣΤΑΔΙΑ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑΤΟΣ
Το λεμφοίδημα εμφανίζεται σε τρία σταδια:
1. Αναστρέψιμο στάδιο
2. Μη αυτόνομα αναστρέψιμο στάδιο
3. Στάδιο λεμφοστατικής ελεφαντίασης
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
- 1 στις 5 γυναίκες με καρκίνο του μαστού και λεμφαδενικό καθαρισμό (αφαίρεση των περισσότερων λεμφαδένων από τη μασχάλη), θα παρουσιάσει λεμφοίδημα.
- 95% των γυναικών που θα παρουσιάσουν λεμφοίδημα, θα εκδηλωθεί στα πρώτα 3 χρόνια από την έναρξη των θεραπειών, με μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν οι γυναίκες που έχουν κάνει και ακτινοθεραπεία.
- Ο κίνδυνος για λεμφοίδημα είναι μικρότερος όταν αφαιρούνται λιγότεροι λεμφαδένες από τη μασχάλη, όπως κατά τη βιοψία του φρουρού λεμφαδένα (sentinel node biopsy).
ΣΗΜΑΔΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑΤΟΣ
- Πρήξιμο στο στήθος, στον κορμό ή στο άνω άκρο.
- Αίσθηση βάρους, αλλαγές αισθητικότητας (παραισθησία) και κινητικότητας (δυσκαμψία).
- Αλλαγές στο δέρμα (υφή, χρώμα, ελαστικότητα).
- Εντύπωμα, ανάλογα με το στάδιο του λεμφοιδήματος.
- Πόνος, μούδιασμα ή άλλη ενόχληση.
- Μείωση της κίνησης και της ευλυγισίας των κοντινών αρθρώσεων (ώμου, αγκώνα, καρπού).
- Το στηθόδεσμο μπορεί να μην εφαρμόζει τόσο καλά, όσο άλλοτε.
- Μπορεί να αισθάνεστε να σας σφίγγει το δαχτυλίδι, το ρολόι ή το βραχιόλι σας, ενώ δεν έχετε πάρει βάρος.
Μερικές από αυτές τις αρχικές ενδείξεις και τα συμπτώματα μπορεί να εμφανίζονται και να υποχωρούν. Εάν παρατηρήσετε μια ή περισσότερες από τις παραπάνω αλλαγές, θα πρέπει να τις συζητήσετε με το γιατρό σας.
Η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος, μπορεί να το βελτιώσει ή να το σταθεροποιήσει στο σημείο που βρίσκεται και να μειώσει τα αρνητικές επιπτώσεις σε σημαντικό βαθμό:
- Εξετάζετε το σώμα σας τακτικά μπροστά από έναν καθρέφτη και να συγκρίνετε και τις δυο πλευρές του σώματος σας.
- Παρατηρήστε τυχόν αλλαγές στο μέγεθος, το σχήμα ή το χρώμα του δέρματος του χεριού ή του στήθους.
- Γνωρίστε το σώμα σας και τι είναι φυσιολογικό για εσάς.
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑΤΟΣ
Δεν υπάρχει μέχρι τώρα θεραπεία για το λεμφοίδημα, αλλά μπορεί να βελτιωθεί/περιοριστεί με την κατάλληλη φροντίδα.
Ο στόχος της διαχείρισης είναι να μειωθεί και να τεθεί υπό έλεγχο το οίδημα, να βελτιωθεί το εύρος κίνησης της προσβληθείσας περιοχής και να αποφεύγονται οι μολύνσεις.
Ένας φυσιοθεραπευτής που ειδικεύεται στο λεμφοίδημα μπορεί να σας βοηθήσει καταρτίζοντας ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπευτικής αγωγής.
Οι συνιστώμενες θεραπευτικές αγωγές ποικίλουν ανάλογα με το στάδιο του λεμφοιδήματος και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Οι πληροφορίες σχετικά με τους διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης της πάθησης περιλαμβάνουν:
- Φροντίδα του δέρματος: Είναι αναγκαίο να δίνετε προσοχή στην καθημερινή περιποίηση του δέρματος, δεδομένου ότι το δέρμα παρέχει ένα προστατευτικό φραγμό κατά της μόλυνσης.
- Άσκηση: Oι μελέτες υποδεικνύουν ότι η άσκηση μπορεί να βοηθήσει να μειωθούν τα συμπτώματα του λεμφοιδήματος των άκρων βοηθώντας τη ροή της λέμφου μέσω των λεμφαγγείων. Η άσκηση μπορεί επίσης να βοηθήσει να διατηρείτε φυσιολογικό σωματικό βάρος, εφόσον το περιττό σωματικό βάρος μπορεί να επιβραδύνει τη λεμφική ροή. Πολλές από αυτές τις ασκήσεις μπορείτε να τις διδαχθείτε και να τις κάνετε στο σπίτι. Το πρόγραμμα των ασκήσεων πρέπει να γίνεται πάντα ενώ ο ασθενής φορά το ειδικό συμπιεστικό ένδυμα.
- Ανύψωση: Oι ειδικοί πιστεύουν ότι η ανύψωση του άκρου, για παράδειγμα με υποστήριξη του μπράτσου με αρκετά μαξιλάρια, μπορεί να βοηθήσει να μειωθούν τα συμπτώματα του λεμφοιδήματος στα αρχικά στάδια της πάθησης.
- Εφαρμογή συμπιεστικών ενδυμάτων: Οι μελέτες αναφέρουν ότι η εφαρμογή σωστού συμπιεστικού ενδύματος (μανίκι, γάντι, συμπιεστικό στηθόδεσμο) μπορεί να σταθεροποιήσει ή και να μειώσει το λεμφοίδημα. Είναι καίριας σημασίας η σωστή μέτρηση για εφαρμογή κατάλληλων συμπιεστικών ενδυμάτων (ready made and/or made to measure). Το συμπιεστικό ένδυμα μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες μορφές θεραπευτικής αγωγή όπως τη μάλαξη λεμφικής παροχέτευσης. Είναι σημαντικό να ακολουθήσετε τις υποδείξεις ειδικού φυσιοθεραπευτή για μέτρηση συμπιεστικών ενδυμάτων, γιατί κακή εφαρμογή μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα!
- Ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία:
Για την αποτελεσματική θεραπεία των παθήσεων του λεμφικού συστήματος εφαρμόζεται ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία (Compression Decongestive Treatment – CDT). Αυτή χωρίζεται σε δυο φάσεις. Πρώτα τη φάση της μείωσης του οιδήματος που διαρκεί 3-4 εβδομάδες. Στη φάση αυτή εφαρμόζουμε τεχνικές λεμφικής παροχέτευσης (Manual Lymphatic Drainage – MLD) που σκοπό έχουν να μειώσουν το οίδημα και περίδεση που σκοπό έχει να διατηρήσει τη μείωση αυτή. Έπειτα ακολουθεί η φάση διατήρησης του οιδήματος που απαιτεί τη χρήση ειδικού μανικιού/γαντιού καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Μην ξεχνάτε πως η ολοκληρωμένη αποσυμφωρητική θεραπεία MLD/CDT θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο και πιστοποιημένο θεραπευτή λεμφοιδήματος. Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει σοβαρός κίνδυνος το λεμφοίδημα να μην αντιμετωπιστεί σωστά και πολύ γρήγορα να περάσει σε προχωρημένο και δύσκολα αναστρέψιμο στάδιο.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ Ή ΝΑ ΘΕΣΕΤΕ ΥΠΟ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑ
Συμβουλές αποφυγής μολύνσεων και τραυματισμών:
- Προσοχή από τραυματισμό κατά την περιποίηση των νυχιών.
- Για την αποτρίχωση της μασχάλης χρησιμοποιείτε ηλεκτρική ξυριστική μηχανή αντί ξυράφι.
- Προστατέψτε τα χέρια σας από κοψίματα, γρατσουνιές και χημικά κατά την εκτέλεση καθημερινών εργασιών (π.χ. κηπουρική, μαγειρική), φορώντας ρούχα με μακριά μανίκια και προστατευτικά γάντια.
- Προσοχή στα ζώα που μπορεί να σας γρατσουνίσουν ή δαγκώσουν.
- Χρησιμοποιείτε εντομοαπωθητικά και γενικά προστατευτείτε από τα τσιμπήματα των εντόμων.
- Να φοράτε δαχτυλήθρα όταν ράβετε.
- Αποφεύγετε το τρύπημα με σύριγγα για λήψη αίματος και τη χορήγηση ενέσιμου φαρμάκου.
- Αποφεύγετε τα τατουάζ και το τρύπημα του σώματος.
- Μετά το μπάνιο, χρησιμοποιείτε ενυδατική κρέμα (κατάλληλη λοσιόν ή κρέμα χωρίς αλκοόλ και αρώματα) για να διατηρείτε το δέρμα μαλακό.
- Να σκουπίζετε και να στεγνώνετε πολύ καλά το δέρμα σας μετά το μπάνιο, ειδικά στις περιοχές που υπάρχουν πτυχές ή επαφή μελών (π.χ. μασχάλη και ανάμεσα στα δάχτυλα).
Συμβουλές για περιποίηση τραυμάτων:
- Καθαρίστε κάθε μικρό τραύμα με αντισηπτικό και κατόπιν επαλείψτε την περιοχή με τοπική αντιβιοτική κρέμα.
- Χρησιμοποιείστε γάζα για να καλύψετε κάθε τραυματισμό του δέρματος.
Συμβουλές ρουχισμού:
- Μη φοράτε στενά ρούχα ή εσώρουχα, ιδιαίτερα κοντά στη μασχάλη.
- Φοράτε κατάλληλο νούμερο στηθόδεσμο, με φαρδιές και μαλακές τιράντες, ο οποίος θα εφαρμόζει στο σώμα σας, χωρίς να πιέζει.
- Μην κρεμάτε τις τσάντες σας στον πάσχοντα ώμο.
- Ταξιδεύετε φορώντας κατάλληλο συμπιεστικό ένδυμα.
Συμβουλές προστασίας από εγκαύματα:
- Προστατευθείτε από τον ήλιο, χρησιμοποιώντας αντιηλιακό και αποφύγετε κατά τις θερμές μέρες του χρόνου, την έκθεση στον ήλιο από τις 10.00-16.00.
- Αποφύγετε την ηλιοθεραπεία και το solarium.
- Αποφύγετε ακραίες θερμοκρασίες στο πάσχον μέλος (π.χ. παγοκύστη, θερμοφόρα, σάουνα).
- Χρησιμοποιείτε γάντια φούρνου όταν μαγειρεύετε.
Γενικές συμβουλές:
- Μην μεταφέρετε βαριά αντικείμενα και αποφεύγετε δουλειές που θα κούραζαν ή θα δυσκόλευαν το επηρεασμένο χέρι.
- Μεταφέρετε χειραποσκευές με το υγιές χέρι.
- Μην κάνετε ζεστά μπάνια γιατί το επηρεασμένο άκρο θα φουσκώσει περισσότερο.
- Μη φοράτε δαχτυλίδια ή σφιχτά κοσμήματα στο πάσχον χέρι.
- Μη μετράτε την αρτηριακή πίεση στο πάσχον χέρι.
- Όσο μπορείτε, κρατήστε ψηλά το οιδηματώδες χέρι και κατά προτίμηση πάνω από το επίπεδο της καρδιάς.
- Διατηρήστε φυσιολογικό σωματικό βάρος. Η παχυσαρκία ευνοεί την εμφάνιση λεμφοιδήματος.
- Ελέγχετε καθημερινά το άκρο για να διαπιστώσετε σημεία αλλαγής, όπως σημεία λοίμωξης
(ερυθρότητα, πόνος, τοπική θερμότητα, πυρετός), εμφάνιση εξανθήματος ή οιδήματος. Σε τέτοια περίπτωση επικοινωνήστε με το γιατρό σας.
- Απαγορεύεται το μασάζ στο επηρεασμένο άκρο. Το μόνο μασάζ που ενδείκνυται είναι η αποσυμφορητική θεραπεία της αποιδηματικής λεμφικής μάλαξης από πιστοποιημένο θεραπευτή λεμφοιδήματος.
- Εκτελείτε σωστά τις ασκήσεις παροχέτευσης.
Φρύνη Ιωάννου
Φυσικοθεραπεύτρια/ Λεμφοθεραπεύτρια
BSc, MSc (cand.), OMT, MLD-CDT
Διάβασε το βιογραφικό
Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 99115171
Εmail: ioannou_f@outlook.com, f.ioannou@scalamed.com.cy
Scalamed Ιατρικό Κέντρο Λάρνακας
Νικολάου Δημητρίου 36,
6031 Λάρνακα
fb: Fryni Ioannou, Physiotherapist / Lymphoedema therapist
Instagram: physiocare.f.i
