Η 6η Μαρτίου έχει οριστεί η Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για το Λεμφοίδημα. Αυτή η ημέρα είναι σημαντική, γιατί προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να αυξήσουμε όλοι μαζί την ευαισθητοποίηση τόσο των επαγγελματιών υγείας όσο και του κοινού, περνώντας ένα σημαντικό μήνυμα “σωστή ενημέρωση για πρόληψη και αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος”.
Τι είναι το λεμφοίδημα;
Το λεμφοίδημα όπως το λέει και η λέξη είναι το οίδημα που παρουσιάζεται κυρίως στα άκρα (χέρι ή πόδι), χωρίς να αποκλείεται η εμφάνιση του και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως στον κορμό, στο μαστό, στο πρόσωπο ή ακόμα και στα γεννητικά όργανα.
Το λεμφοίδημα είναι μια χρόνια νόσος, η οποία είναι άγνωστη όχι μόνο στο κοινό αλλά και στους επαγγελματίες υγείας.
Υπάρχουν 2 κατηγορίες λεμφοιδήματος:
Το λεμφοίδημα προκαλείται από την ανεπάρκεια του λεμφικού συστήματος. Το λεμφικό σύστημα είναι ένα δίκτυο με αγγεία, που καλύπτει όλο το σώμα και αποτελεί σημαντικό μέρος του ανοσοποιητικού μας συστήματος.
Οι 2 κατηγορίες λεμφοιδήματος είναι το Πρωτοπαθές και το Δευτεροπαθές.
Το πρωτογενές λεμφοίδημα είναι εκ γενετής πάθηση και οφείλεται σε παθολογικά γονίδια. Παρουσιάζεται σπάνια, αφού αποτελεί μόνο το 15% των λεμφοιδημάτων και οφείλεται σε ελλιπή ανάπτυξη ή αναπτυξιακή ανωμαλία του λεμφικού συστήματος κατά την εμβρυογένεση.
Τα δευτερογενή λεμφοιδήματα αποτελούν το 85% των λεμφοιδημάτων. Το δευτεροπαθές λεμφοίδημα είναι επίκτητο και παρουσιάζεται όταν το λεμφικό σύστημα υποστεί βλάβη από τραυματισμό, χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία. Κυρίως στις κοινωνίες του Δυτικού πολιτισμού πιο συχνά είναι αυτά που προέρχονται από λεμφαδενικό καθαρισμό σε χειρουργεία για θεραπεία καρκίνου. Παράδειγμα καρκίνος μαστού, γυναικολογικοί καρκίνοι, ανδρικοί καρκίνοι, μελάνωμα, λέμφωμα, καρκίνος στην περιοχή του αυχένα και της κεφαλής και ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία στην μασχάλη, στον ώμο ή στην βουβωνική χώρα. Πέραν από τα λεμφοιδήματα που προέρχονται από τις θεραπείες για τον καρκίνο, υπάρχουν και άλλες κατηγορίες ασθενών που εκδηλώνουν δευτεροπαθές λεμφοίδημα, όπως ασθενείς με φλεβική ανεπάρκεια (φλεβολεμφικό οίδημα), άτομα με παχυσαρκία (λιπολεμφοιδήματα), με λιποδυστροφίες, ασθενείς μετά από χειρουργεία ή ατυχήματα.
Τα στατιστικά στοιχεία:
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 250 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από δευτερογενές λεμφοίδημα. Τρομερά μεγάλο ποσοστό αν αναλογιστεί κανείς ότι είναι σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης.
Τα πρωτογενή λεμφοιδήματα έχουν συχνότητα εμφάνισης 1 στις 300 γεννήσεις σύμφωνα με το National Institute of Health.
Το λεμφοίδημα επηρεάζει περίπου το 15% όλων των επιζώντων από καρκίνο και έως 30% όλων όσων έλαβαν θεραπεία για καρκίνο του μαστού σύμφωνα με το American Cancer Society. Στο 95% των ατόμων που θα παρουσιάσουν λεμφοίδημα, θα εκδηλωθεί στα πρώτα 3 χρόνια από την έναρξη των θεραπειών, με μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν τα άτομα που έχουν υποβληθεί και σε ακτινοθεραπεία. Μπορεί όμως να εκδηλωθεί και μετά από αρκετά χρόνια και αναπτύσσεται συνήθως βαθμιαία. Συχνά ακούμε από ασθενείς να λένε ότι τον καρκίνο τον έχουν ξεχάσει αλλά το λεμφοίδημα όχι, γιατί τους ακολουθεί μια ζωή και είναι εκεί και τους θυμίζει τα όσα βίωσαν! Δυστυχώς δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποια άτομα θα αναπτύξουν λεμφοίδημα, γιατί είναι πολυπαραγοντική νόσος, αλλά μπορούμε να αξιολογήσουμε ποια άτομα ανήκουν στην ομάδα υψηλού, μέτριου ή χαμηλού κινδύνου!
Τα συμπτώματα του λεμφοιδήματος είναι:
- Αίσθημα βάρους
- Πρήξιμο στο άκρο
- Πόνος
- Αλλαγές στο δέρμα (υφή, χρώμα, ελαστικότητα)
- Λοιμώξεις (ερυσίπελας)
Το λεμφοίδημα έχει 3 στάδια:
Το 1ο στάδιο είναι το αυθόρμητο αναστρέψιμο στάδιο, όπου με ανάπαυση και ανάρροπη θέση το οίδημα προσωρινά υποχωρεί.
Το 2ο στάδιο είναι το αυθόρμητο μη αναστρέψιμο στάδιο, όπου με ανάπαυση και ανάρροπη θέση δεν υποχωρεί. Χρειάζεται ειδική θεραπεία για να αντιμετωπιστεί.
Και το 3ο στάδιο είναι το στάδιο της λεμφοστατικής ελεφαντίασης. Είναι μια αρκετά σοβαρή κατάσταση, όπου το άκρο γίνεται όπως το άκρο ενός ελέφαντα. Συνοδεύεται με λεμφόρροια, έλκη-πληγές, δευτερογενείς αλλοιώσεις των ιστών, λοιμώξεις και τελικά το άτομο θα οδηγηθεί στην ανικανότητα ακόμα και στην αναπηρία.
Είναι πολύ σημαντικό να γίνεται έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση του, από εξιδεικευμένο-πιστοποιημένο θεραπευτή λεμφοιδήματος, όπου μπορεί να το βελτιώσει ή να το σταθεροποιήσει στο σημείο που βρίσκεται και να μειώσει τα συμπτώματα σε μεγάλο βαθμό. Η πρώιμη αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος είναι καίριας σημασίας!
Αντιμετώπιση λεμφοιδήματος:
Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος γίνεται με την “ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία (CDT)” οι όποια χωρίζεται σε 2 φάσεις:
- 1η φάση της αποσυμφόρησης (μείωσης) του οιδήματος: Στη φάση αυτή εφαρμόζονται τεχνικές λεμφικής παροχέτευσης με τα χέρια, που σκοπό έχουν να μειώσουν το οίδημα και να βελτιώσουν την απόδοση του λεμφικού συστήματος και ακολούθως εφαρμόζεται περίδεση που σκοπό έχει να διατηρήσει τη μείωση αυτή. Η θεραπεία διαρκεί περίπου 3-4 εβδομάδες.
- 2η φάση της διατήρησης του οιδήματος: Θεωρείται απαραίτητο μετά την ολοκλήρωση της φάσης της αποσυμφόρησης (όπου έχουμε πετύχει τη μέγιστη δυνατή μείωση του οιδήματος), ο ασθενής πρέπει να φοράει σε καθημερινή βάση ειδικό συμπιεστικό ένδυμα (γάντι, μανίκι κ.α.), όπου θα εξασφαλίζει μία συγκεκριμένη συμπίεση στην περιοχή του οιδήματος και θα εμποδίζει το οίδημα να επανέλθει στην πάσχουσα περιοχή.
Αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας είναι η άσκηση, η φροντίδα του δέρματος, η ανάρροπη θέση καθώς και η εκπαίδευση του θεραπευόμενου για αυτοδιαχείριση.
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει εξατομικευμένη αντιμετώπιση του θεραπευόμενου από διεπιστημονική ομάδα. Στη διεπιστημονική ομάδα περιλαμβάνονται, εκτός από το φυσιοθεραπευτή-λεμφοθεραπευτή, ο κλινικός διατροφολόγος, ο κλινικός ψυχολόγος, ο νοσηλευτής, ο πυρηνικός ιατρός, ο δερματολόγος, ο ογκολόγος (αν πρόκειται για ογκολογικό ασθενή), ο χειρουργός μαστού, ο πλαστικός χειρουργός (λιποιδήματα) και ο αγγειοχειρουργός (φλεβολεμφικά οιδήματα).
Κλείνοντας θέλω να τονίσω, ότι με σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τόσο του κοινού όσο και των επαγγελματιών υγείας μπορεί να επιτευχθεί πρόληψη του λεμφοιδήματος αλλά και η έγκαιρη διάγνωση είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του!
Φρύνη Ιωάννου
Φυσικοθεραπεύτρια / Λεμφοθεραπεύτρια
BSc, MSc (cand.), OMT, MLD-CDT
