1.Ποια η πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του τη νόσο;
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία της Μονάδας Παρακολούθησης Υγείας του Υπουργείου Υγείας έχουν καταγραφεί από το 1998 – 2019, 6855 περιστατικά ορθοκολικού καρκίνου. Το 2019 καταγράφηκαν 409 περιστατικά σε σύνολο άντρες και γυναίκες, από τα οποία τα 236 αφορούσαν άντρες και τα 173 γυναίκες. Σημειώνεται σταδιακά μια αυξητική τάση αν λάβουμε υπόψη μας ότι το 1998 είχαμε μόνο 168 περιπτώσεις ορθοκολικού καρκίνου ενώ το 2019 ανήλθαν στις 409.
Συνιστά έναν από τους πιο συνηθισμένους καρκίνους στις δυτικές κοινωνίες και αποτελεί την τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως, καθώς και στην Κύπρο.
2. Πως εμφανίζεται ο καρκίνος του εντέρου και τι το προκαλεί;
O καρκίνος παχέος εντέρου και ορθού (ορθοκολικός καρκίνος) είναι κακοήθης βλάβη του ορθού και το παχέος εντέρου, η οποία επηρεάζει το κατώτερο τμήμα του εντέρου.
Η αλήθεια σχετικά με τα συμπτώματα που προκαλεί ο καρκίνος εντέρου είναι, πως πολλές φορές δεν παρουσιάζονται καν συμπτώματα, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδια της νόσου. Το ερώτημα, λοιπόν, σχετικά με το ποια είναι τα πρώιμα συμπτώματα του καρκίνου του παχέος εντέρου δεν μπορεί να τεθεί σε πολλές από τις περιπτώσεις της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου.
Ωστόσο, όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά ποικίλλουν ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του καρκίνου στο παχύ έντερο και μπορεί να είναι τα εξής:
• Αλλαγή στις συνήθεις κινήσεις του εντέρου (π.χ. διάρροια ή δυσκοιλιότητα)
• Αίμα στα κόπρανα
• Πόνος, εκδήλωση τυμπανισμού ή αερίων
• Αδυναμία ή κόπωση
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους
Υπάρχουν αναγνωρισμένοι παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού.
Η προδιάθεση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού οφείλεται σε:
- Περιβαλλοντικούς και διατροφικούς παράγοντες, που έχουν σχέση κυρίως με τις καθημερινές συνήθειες του ατόμου.
- Γενετικοί παράγοντες που προδιαθέτουν με κληρονομούμενο τρόπος
την εμφάνιση της νόσου. - Ορισμένες νόσοι και παθήσεις που θεωρούνται προκαρκινικές καταστάσεις.
Η συχνότητα της νόσου αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας. Το 90% των ασθενών που εμφανίζουν την νόσο είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών. Ενώ η εμφάνιση της νόσου αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας
• Περιβαλλοντικοί και Διατροφικοί παράγοντες. Η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, λιπαρών τροφών, τηγανητών και διατροφικών σκευασμάτων με συντηρητικά ευνοούν την ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου. Από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας προτείνονται: 1) κατανάλωση λαχανικών και φρούτων κάθε ημέρα, 2) αντικατάσταση του ζωικού λίπους με ελαιόλαδο, 3) αποφυγή του κόκκινου κρέατος και εναλλακτικά κατανάλωση ψαριού και πουλερικών, 4) επιλογή δημητριακών ολικής άλεσης και καστανού ρυζιού αντί των επεξεργασμένων προϊόντων, 5) μείωση της κατανάλωσης αλατιού, και 6) κατανάλωση πολλών υγρών και κυρίως νερού
Κάπνισμα, Αλκοόλ
Παχυσαρκία. Ο καρκίνος παχέος εντέρου είναι πιο συχνός σε άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα Κυρίως στους άνδρες, η παχυσαρκία συνδέεται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Άνδρες με βάρος σώματος μεγαλύτερο του ιδανικού κατά έχουν 40% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος.
Σωματική άσκηση και φυσική δραστηριότητα. Η καθιστική ζωή και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας προδιαθέτουν σε χρόνια δυσκοιλιότητα δυσλειτουργία του παχέος εντέρου και εκδήλωση της νόσου.
Προκαρκινικές καταστάσεις. Ελκώδης κολίτιδα και νόσος Crohn. Πρόκειται για ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις παθήσεις του τοιχώματος του εντέρου. Στην περίπτωση της ελκώδους κολίτιδας ο κίνδυνος εμφάνισης του καρκίνου του παχέος εντέρου έχει απόλυτη σχέση με τη χρονική διάρκεια της νόσου. Ενώ στην νόσο Crohn αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου κατά 2 φορές σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
3. Ποιοι είναι οι τρόποι πρόληψης του καρκίνου του εντέρου;
Πρωτογενής πρόληψη: Υπολογίζεται ότι οι 2 στους 3 καρκίνους παχέος εντέρου θα μπορούσαν να προληφθούν με αλλαγές στη διατροφή και τη φυσική άσκηση, αποφυγή καπνίσματος, αλκοόλ.
Συμπληρώματα διατροφής, όπως το ασβέστιο, το σελήνιο (ένα ιχνοστοιχείο που περιέχεται σε αρκετές τροφές) το φυλλικό οξύ (μιας βιταμίνης που περιέχεται σε πολλά τρόφιμα φυτικής προελεύσεως) καθώς και η βιταμίνη D φαίνεται να προστατεύουν το έντερο από την εμφάνιση πολυπόδων και καρκίνου
Δευτερογενής πρόληψη: Η δευτερογενής πρόληψη συνίσταται στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου και στην αντιμετώπιση γνωστών προκαρκινικών καταστάσεων. Στην δευτερογενή πρόληψη, εντάσσονται εργαστηριακές εξετάσεις που αφορούν συμπτωματικούς ανθρώπους ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών καθώς και εργαστηριακές εξετάσεις που αφορούν ανθρώπους που εντάσσονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου.
4. Ποιος είναι ο προληπτικός έλεγχος που πρέπει να γίνεται και πόσα συχνά;
Έλεγχος (screening) ασυμπτωματικού γενικού πληθυσμού ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών.
Ετήσια δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα. Το ετήσιο Hem occult test σε άτομα άνω των πενήντα ετών συμβάλει δραστικά στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του εντέρου αφού μπορεί να διαγνώσει το 70-80% των καρκίνων του εντέρου.
2.Κολονοσκόπηση. Η κολονοσκόπηση θα πρέπει να εκτελείται κάθε τρία, με πέντε έτη. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η πλήρης επισκόπηση του αυλού του εντέρου και η αφαίρεση τυχών πολυπόδων.
Έλεγχος (screening) ατόμων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
1.Θετικό οικογενειακό ιστορικό. Η παρακολούθηση αυτών των ανθρώπων πρέπει να αρχίζει από την ηλικία των 35 με 40 ετών και περιλαμβάνει FOBT Fecal Occult Blood Test ανά έτος και ολική κολονοσκόπηση κάθε 3 με 5 έτη.
2.Οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση. ορθοσκόπηση κάθε 6 μήνες, εφόρου ζωής.
3.Ελκώδης κολίτιδα. Σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα με ενεργό νόσο για περισσότερα από 10 έτη, προτείνεται ολική κολονοσκόπηση κάθε 1 με 2 έτη.
5. Το κληρονομικό σύνδρομο καρκίνου του παχέος εντέρου μπορεί να επηρεάσει πολλαπλά μέλη μιας οικογένειας;
Οικογενής καρκίνος του παχέος εντέρου. Οι συγγενείς πρώτου βαθμού ενός ατόμου που εμφάνισε καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν την ίδια ασθένεια. Ο κίνδυνος αυξάνεται περισσότερο, εάν στην ίδια οικογένεια έχουν νοσήσει περισσότερα άτομα. Στην περίπτωση αυτή η ασθένεια καλείται οικογενής καρκίνος του παχέος εντέρου.
Κληρονομικός μη πολυποδιακός καρκίνος του παχέος εντέρου. Πρόκειται για μορφή κληρονομικού καρκίνου του εντέρου που εμφανίζετε με οικογενειακή κατανομή. Ύποπτος για την νόσο είναι κάθε ένας που έχει τουλάχιστον τρείς πρώτου βαθμού συγγενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου όταν ένα εκ των οποίων διαγνώστηκε σε ηλικία μικρότερης των 40 ετών.
Δρ. Στάλα Κιούπη
Γενική Ιατρός, MD, DPM,, MPSM
